Η Ομηρεία της Κολακείας

Είναι όμορφο να εκφράζουμε την εκτίμηση μας για τους άλλους και να επισημαίνουμε το όμορφό τους. Είναι μία αναγνώριση, μία προτροπή, μία ενθάρρυνση, κάτι το οποίο επιβραβεύει το ξεχωριστό τους και ως εκ τούτου στηρίζει την ύπαρξη και τη βελτίωσή του. Είναι όμορφο και για αυτόν που το κάνει, δείχνοντας μεγαλοψυχία και ευγένεια αλλά και για τον παραλήπτη, για ευνόητους λόγους. Όπως όλα όμως τα πράγματα, έτσι και αυτό έχει δύο όψεις.

Ας κοιτάξουμε πρώτα τον παραλήπτη. Κάποιος θα σκεφτεί, «σε τι μπορεί να βλάψει ένα κομπλιμέντο»; Αυτό εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Καταρχάς, ένας άνθρωπος μπορεί να λάβει μία φιλοφρόνηση ακούσια και τυχαία, για κάτι το οποίο έκανε καλά, επίσης όμως μπορεί και να δημιουργήσει, σχεδόν να σκηνοθετήσει συνθήκες οι οποίες αφήνουν λίγα περιθώρια σε κάποιον όσον αφορά στην επιλογή του να προσφέρει ένα θετικό σχόλιο ή να σωπάσει. Μία χαρακτηριστική, χειριστική μέθοδος διαφόρων ανθρώπων, είναι να μειώνουν διαρκώς τον εαυτό τους ή τα κατορθώματά τους, προσκαλώντας εμμέσως πλην σαφώς την ενθάρρυνση των άλλων. Μία παρόμοια μέθοδος, είναι το να βρίσκονται διαρκώς σε μία προβληματική και προβληματισμένη διάθεση από την οποία βγαίνουν μόνο μετά από τις προσπάθειες των γύρω τους να τους πείσουν πως είναι σημαντικοί, αγαπητοί, άξιοι και ούτω καθεξής. Φυσιολογικό επακόλουθο είναι, μετά από σύντομο χρονικό διάστημα, αυτό να δημιουργήσει έναν κοινό και αμφίδρομο προγραμματισμό, εξαναγκάζοντας τους μεν «φιλοφρονητές» να ανακαλύπτουν ολοένα και καινούργιες μορφές κολακείας και τους δε «φιλοφρονημένους» να περιορίζονται σε μέτριες και κακές «επιδόσεις», δεδομένου του πως έχουν μάθει να αποσπούν ανταμοιβή για αυτές. Άλλωστε, αν κοιτάξετε γύρω σας, θα παρατηρήσετε πως οι άνθρωποι οι οποίοι συνήθως λαμβάνουν τα περισσότερα κομπλιμέντα, είναι ως επί το πλείστον ανασφαλείς, μέτριας απόδοσης ή με κάποιον τρόπο ανήμποροι.

Εξίσου όμως χειριστικά και ίσως περισσότερο ακόμα, μπορεί να είναι τα κίνητρα, συνειδητά ή ασυνείδητα, των ανθρώπων που φιλοφρονούν διαρκώς τους άλλους. Παρακάμπτοντας την πιο εμφανή και πολλαπλώς εξερευνημένη έννοια του «γλειψίματος» με απώτερο σκοπό την εύνοια του φιλοφρονημένου (με οτιδήποτε αυτό συνεπάγεται, από μία προαγωγή μέχρι ένα δάνειο), μπορούμε να διαπιστώσουμε πως υπάρχουν ακόμα σκοτεινότερες πτυχές πίσω από ένα φαινομενικά αθώο κομπλιμέντο. Προϋποθέσεις για το ξεδίπλωμα αυτών των πτυχών είναι η ύπαρξη ενός «θύματος», στα πρότυπα αυτού που περιγράψαμε πιο πάνω και ενός ή πολλών «καλοπροαίρετων συμμάχων», που στόχο έχουν να ελέγξουν το θύμα. Τέτοιου είδους σχέσεις μάλιστα μπορεί να λειτουργήσουν και εθιστικά, σχεδόν σαν ναρκωτικό και με αυτόν τον τρόπο, ο «φιλοφρονητής», παρακρατώντας ή διαθέτοντας τη «δόση» στον «κομπλιμεντομανή», εξασκεί ολοκληρωτικό έλεγχο, τιμωρώντας και ανταμείβοντας, στο πλαίσιο ενός εξουσιαστικού προγράμματος. Ίσως αξίζει να παρατηρήσετε πως οι άνθρωποι που κάνουν διαρκώς κομπλιμέντα, δεν έχουν συνήθως ιδιαίτερη εξουσία.

Σας ευχαριστώ που με διαβάσατε αγαπητοί μου αναγνώστες. Είστε οι καλύτεροι ;-)

Βασίλης Αντωνάς
(Εφημερίδα Κηφισιά 2010)