Φιλοπατρία και Νεοφιλελευθερισμός*

Τα τελευταία χρόνια έχω σπάσει το κεφάλι μου για να καταλάβω γιατί η φιλοπατρία είναι τόσο «ντεμοντέ» και ο (νέο) φιλελευθερισμός η απάντηση για όλα. Κάθε φορά που οποιοσδήποτε κάνει οποιαδήποτε πατριωτική παρέμβαση θα χαρακτηριστεί γραφικός (ή ακόμα χειρότερα φασίστας) και θα γίνει αποδέκτης απαξιωτικών παρατηρήσεων, προσβλητικών χαρακτηρισμών και ισοπεδωτικών σχολίων. Ενδεικτικό παράδειγμα των ημερών μας, είναι ο πόλεμος ο οποίος έχει δεχτεί ο Μίκης Θεοδωράκης (μήπως είναι και αυτός φασίστας;) ο οποίος αν και σίγουρα δεν έχει υπάρξει ιστορικά αλάνθαστος (ο αναμάρτητος πρώτος το λίθο βαλέτω), έχει υπάρξει ένας αγνός, έντιμος και ανιδιοτελής πατριώτης.

Έχοντας λοιπόν ένα παράδειγμα για το φαινόμενο στο οποίο αναφέρομαι, ενδεχομένως να ήταν χρήσιμο να παραθέσω και την προσωπική μου ερμηνεία για τους δύο πόλους αυτού. Για εμένα φιλοπατρία είναι τα συναισθήματα και οι πεποιθήσεις που προσδίδουν σε κάποιον εθνική ταυτότητα για την οποία είναι και θέλει να είναι υπερήφανος∙ η τάση προστασίας αυτής της ταυτότητας από ιστορικές ανακρίβειες και η διάθεση να πράξει τα δέοντα για να την προστατεύσει από εσωτερικές και εξωτερικές απειλές. Από την άλλη, ο (νέο) φιλελευθερισμός υπαγορεύει πως δεν υπάρχει εθνική ταυτότητα και συνείδηση (ή ακόμα και αν υπάρχουν είναι ασήμαντες), δεν υπάρχει λόγος υπεράσπισης είτε της ταυτότητας είτε της εθνικής ακεραιότητας (γεωγραφικής και άλλης) και τέλος πως καμία απειλή δεν υπάρχει ή και αν υφίσταται δεν υπάρχει τίποτα το οποίο μπορούμε να κάνουμε για αυτό, δεδομένου του πως όλα είναι προδιαγεγραμμένα από άλλους πιο ισχυρούς από εμάς (ίσως αν κοιτάξουμε βέβαια προς την πλευρά των ισχυρών να διαπιστώσουμε πως η φιλοπατρία τους έχει κάτι να κάνει με τη δύναμή τους).

Τα παραπάνω σηκώνουν αρκετή συζήτηση και ερμηνευτικές προεκτάσεις. Υπάρχει όμως ένα σημείο στο οποίο πιστεύω πως πρέπει να σταθούμε και το οποίο πιστεύω πως αξίζει από εδώ και πέρα να παρατηρούμε όλοι. Αυτό το τελευταίο σημείο, το οποίο υπαγορεύει πως κάποιοι είναι πιο ικανοί από εμάς και ως εκ τούτου καλά θα κάνουμε να τους θωρούμε ενώ αυτοί καθορίζουν τη μοίρα μας ή πως δεν αποτελούν ουσιαστικά απειλή, ως εκ τούτου δεν συντρέχει λόγος εγρήγορσης ή αντίδρασης.

Ως συνήθως, έχω την έφεση να γυρεύω τους κοινούς παρονομαστές σε άτομα που επιδεικνύουν συγκεκριμένες συμπεριφορές και παρόλο που είναι της μόδας να μην κατηγοριοποιούμε τους ανθρώπους και πολιτικά ορθό να εξυμνούμε τη μοναδικότητα του καθενός, θα μου επιτρέψετε, για άλλη μια φορά, να παρατυπήσω επικριτικά (άλλη μία πολιτικά ανορθόδοξη τάση μου).

Σχετικά λοιπόν με όλους τους νεοφιλελεύθερους, έχω να παρατηρήσω τα εξής τέσσερα χαρακτηριστικά, με το τελευταίο να χρήζει και ως επεξηγηματική τοποθέτηση:

1) Επικρατεί ένα αίσθημα ψευτονηφάλιας ανωτερότητας και ψευτοδιανοούμενης φιλαρέσκειας, κάθε φορά που παραθέτουν το πόσο καλοί φίλοι μας είναι οι απειλητικοί μας γείτονες, το πώς δεν έχουμε καμία σχέση με τον αρχαίο μας πολιτισμό μας και διάφορες άλλες δήθεν ανατρεπτικές τοποθετήσεις (ακόμα δεν έχετε καταλάβει πως αποτελείτε την πλειοψηφία;). Αντίθετα οι φιλοπάτριδες καταπιάνονται με πάθος, αγανάκτηση και συχνά θυμό με την υπεράσπιση της πατρίδας.

2) Έχουν εξερευνήσει διεξοδικά όλες τις «πηγές» οι οποίες στηρίζουν το επιχείρημα πως ο Ελληνισμός δεν έχει ιστορικές συνδέσεις με κανένα ένδοξο παρελθόν αλλά και στις λίγες περιπτώσεις που έχει, αυτό δεν είναι και τόσο ένδοξο. Ο Μέγας Αλέξανδρος ήταν ουσιαστικά φονιάς των λαών, το 1821 συνέβη αποκλειστικά για οικονομικούς λόγους και εμείς έχουμε προκαλέσει περισσότερα δεινά σε παραδοσιακούς αντίπαλούς μας (ξέρω, ξέρω…δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα, όλοι θέλουν το καλό μας) από ότι αυτοί σε εμάς. Ως εκ τούτου, δεν υπάρχει τίποτα, ή τουλάχιστον τίποτα αξιόλογο το οποίο να αξίζει την υπεράσπισή μας.

3) Η ύπαρξη ενόπλων δυνάμεων είναι παντελώς περιττή, δεδομένου του ότι κανένας δεν έχει την παραμικρή διάθεση να διεκδικήσει ούτε σπιθαμή Ελληνικής γης (εδώ λίγο μπερδεύονται, διότι αυτό έρχεται σε απευθείας αντιπαράθεση με την τοποθέτηση του ότι δεν υπάρχει Ελλάδα). Αυτά να τα πείτε στους Κύπριους αδελφούς που το 1974 με μια χούφτα άντρες, κράτησαν πίσω μία ολόκληρη πολεμική μηχανή μέρες πολλές, μέχρι που τους τελείωσαν τα πυρομαχικά.

4) Αυτό το τελευταίο νομίζω είναι και το πιο χαρακτηριστικά αποκαλυπτικό. Όλα είναι προαποφασισμένα και προδιαγεγραμμένα από τις μεγάλες δυνάμεις, όπως ήταν πάντα, και ως εκ τούτου δεν συντρέχει κανένας λόγος δράσης , αντίδρασης ή αντίστασης από την πλευρά μας. (Φανταστείτε αυτά να τα πίστευαν στον Μαραθώνα, στην Σαλαμίνα, στις Θερμοπύλες, στο Μοριά, στο Αλβανικό μέτωπο και στην Κύπρο). Με αυτή την τοποθέτηση, ο νεοφιλελεύθερος αποποιείται οποιονδήποτε ευθυνών, νίπτοντας τας χείρας του και αποκαλύπτοντας απροκάλυπτα τον ένα και μοναδικό λόγο που έχει κατασκευάσει τον δειλό, νεοφιλελεύθερο κόσμο του• ούτως ώστε, όντας κατώτερος των περιστάσεων, να μπορέσει να κρυφτεί ως στρουθοκάμηλος πίσω από αυτόν όταν έρθει η ώρα, σαν δωσίλογος Γούσης στο Σούλι και Εφιάλτης στις Θερμοπύλες.

Ζήτω η Ελλάς.

*Με την ευκαιρία της αυριανής μας επετείου.

Βασίλης Αντωνάς

Μην το Ψάχνεις. Φταίνε οι…Εβραίοι!

Την προηγούμενη Κυριακή, επισκέφθηκα το Μοναστηράκι. Είναι μία βόλτα που μου αρέσει να κάνω που και πού, ξεκινώντας από την πλατεία, διασχίζοντας τα όρια της Πλάκας και φτάνοντας στην κορυφή της Διονυσίου Αρεοπαγίτου, κάτω από την αγκαλιά της Ακρόπολης. Τα πολύχρωμα μαγαζάκια, τα παλαιοπωλεία, παλιά και καινούργια ταβερνάκια, δισκάδικα, βιβλιοπωλεία…Χορταίνουν οι αισθήσεις και νιώθεις πως αξιοποίησες επαρκώς τη μέρα, που προορισμός του μυαλού σου είναι να μείνει παντελώς ατάραχο και ξενιτεμένο από τις δυσκολίες της καθημερινότητας.

Σε μία από τις πολλές στάσεις που κάναμε (ένα κατάστημα που πουλούσε μεταχειρισμένα βιβλία) κα καθώς περιεργαζόμουν κάποια παλιά τεύχη…Αστερίξ, προσπαθώντας να θυμηθώ ποιά λείπουν από την παιδική μου συλλογή, η παρέα μου συνάντησε κάποιους παλιούς γνωστούς. Παγιδευμένος ανάμεσα στη φυσική μου ροπή (να συνεχίσω δηλαδή την Κυριακάτικη εξερεύνηση) και τους απλούς κανόνες φυσικής ευγένειας, προσπάθησα να αποφασίσω αν θα έπρεπε να εγκαταλείψω την απολαυστική δραστηριότητά μου. Οι διαπραγματεύσεις με τον εαυτό μου διακόπηκαν απότομα και πάνω που ήμουν έτοιμος να προχωρήσω στο τμήμα με τα Λούκι Λουκ για να φαίνομαι ακόμα λιγότερο, η παρέα μου με φώναξε για να γνωρίσω τους φίλους.

Αυτό ήταν• η Κυριακή μου μόλις είχε φτάσει στο τέλος της. Δευτερόλεπτα αργότερα, και μέσω μίας διαδικασίας που για κάποιο λόγο μου διαφεύγει παντελώς, βρέθηκα να ακούω

πως για όλα όσα περνάει η χώρα μας φταίνε οι…Εβραίοι. Προσπάθησα στωικά να ακούσω συγκαταβατικά κουνώντας το κεφάλι μου (κάποιος θα φανταζόταν πως η ιδιότητά μου ως ψυχολόγος θα μου το είχε διδάξει αυτό καλά), όταν όμως η παραφροσύνη έφτασε στο να ακούω περιγραφές για το πώς αυτά που απεικονίζονται στα άμφια των ραβίνων είναι ανθελληνικές παραστάσεις με αναφορά στο μαγικό αριθμό «12» (!!??) η υπομονή μου έφτασε στο τέλος της.

Δεν έχω καμία ιδιαίτερη συμπάθεια στους Εβραίους. Σίγουρα δεν έχω και καμία ιδιαίτερη αντιπάθεια. Κανένας δεν έχει βοηθήσει την Ελλάδα και κανέναν δεν έχει βοηθήσει η Ελλάδα να τη βοηθήσει. Είμαστε έθνος ανάδελφο, που μαστίζεται από πλήρη ανικανότητα ενδοσκόπησης, έλλειψη στρατηγικής, διπλωματίας και οράματος. Με κάποιο τρόπο καταφέρνουμε πάντα να τους δυσαρεστούμε όλους. Φαεινό παράδειγμα η παρούσα κυβέρνηση, η οποία έχει καταφέρει να αποτελεί κόκκινο πανί για τον Ελληνικό λαό χωρίς να έχει ακολουθήσει ούτε μία από τις οδηγίες των δανειστών μας.

Πολλά έθνη, καταφέρνουν να εκμεταλλευτούν τις συγκυρίες, τη στρατηγική τους θέση και τις ευκαιρίες. Εμείς έχουμε αναπτύξει πρωτοφανή ταλέντο όχι μόνο στο να τις αφήνουμε ανεκμετάλλευτες αλλά και να τις στρέφουμε εναντίον μας. Κοιτώντας πίσω τον τελευταίο αιώνα μόνο θα δούμε πως έχουμε υπάρξει πιόνια και όχι παίχτες.

Από τους Βαλκανικούς πολέμους και μετά, ακριβώς πριν έναν αιώνα (χρονικό σημείο δηλαδή όπου η Ελλάδα ουσιαστικά διπλασιάστηκε, και κατά τη γνώμη μου κινήθηκε για τελευταία φορά με κέρδος στη διεθνή σκηνή) έχουμε τα εξής γεγονότα:

• Μικρασιατική Εκστρατεία 1918-1922: Οι Βρετανοί με τη συναίνεση Γάλλων και Αμερικανών καθιστούν την Ελλάδα χωροφύλακα της ηττημένης στον Α’ παγκόσμιο Τουρκίας. Οι Ιταλοί διαφωνούν και διεκδικούν μερίδιο στη Μικρά Ασία. Αποτυγχάνουν και έτσι σαμποτάρουν τη διαδικασία ενισχύοντας στρατιωτικά και πολιτικά την Τουρκία. Ο Βενιζέλος ο οποίος και αποτέλεσε το συνδετικό κρίκο, καταφέρνει να χάσει στο ενδιάμεσο τις εκλογές και αντικαθίσταται από το Γερμανόφιλο Κωνσταντίνο. Οι σύμμαχοι σταδιακά απομακρύνονται.

• Μικρασιατική Καταστροφή 1922: Οπλισμένος με Ρωσικά όπλα ο στρατός του Κεμάλ μπαίνει στη Σμύρνη, έχοντας συντρίψει τις δυνάμεις των Ελλήνων που βλακωδώς τον έχουν κυνηγήσει μέχρι την Άγκυρα. Το νέο κουμουνιστικό καθεστώς, εφοδιάζει το στρατό του Κεμάλ με όπλα αποσπώντας υποσχέσεις πως με τη νίκη του θα στηρίξει τη Σοβιετική εξωτερική πολιτική στην περιοχή. Τα συμμαχικά πλοία παρακολουθούν αμέτοχα τη σφαγή.

• 1940 και οι Ιταλοί μέσω της συμμάχου του άξονα Αλβανίας, επιτίθενται και ηττώνται από την Ελλάδα. Οι Γερμανοί καταφτάνουν για στήριξη καθυστερώντας την εμπλοκή τους στο μέτωπο της Ρωσίας με καταστροφικά για αυτούς αποτελέσματα. Οι σύμμαχοι, έχοντας σημαντικότερα πράγματα να κάνουν, μας αφήνουν στο έλεος των Ναζί. Σημειώστε 400,000 νεκρούς δίπλα σε μία πλήρως καταρρέουσα υποδομή.

• 1946 και ως «αντάλλαγμα» για τη στήριξη που προσφέραμε στους συμμάχους στον Β’ Παγκόσμιο, το λιμό, το ολοκαύτωμα και την τεράστια οικονομική καταστροφή, Βρετανοί, Ρώσοι και Αμερικάνοι επιλέγουν την Ελλάδα ως σκακιέρα για να λύσουν τις διαφορές τους. Δεχόμαστε να φιλοξενήσουμε το συμβάν. Οι συνέπειες του εμφύλιου πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά ελπίζω για όλους γνωστές.

• 1967 και οι «σύμμαχοι» Αμερικανοί (Προμηθεύς) φυτεύουν τη χούντα των συνταγματαρχών αφού Γ. Παπανδρέου, Κ. Μητσοτάκης, Κωνσταντίνος Β’ ένωση κεντρώων και διάφοροι άλλοι δεν καταφέρνουν να λύσουν τις διαφορές τους

• 1974 και ως αντάλλαγμα για την πτώση της χούντας (αλλά και ως τιμωρία από τους Βρετανούς για τον επαναστατικό αγώνα της ΕΟΚΑ εναντίον τους 1955-59) η μισή Κύπρος αφήνεται έρμαιο στα σαγόνια των Τούρκων. Πρόφαση φυσικά ο Κυπριακός εμφύλιος και το πραξικόπημα.

• 1974-2011 Με μία σειρά από διαδοχικά αποτυχημένες οικογενειοκρατικές κυβερνήσεις και αντιπολίτευση-σαμποτάζ από την αριστερά, καταφέρνουμε να απολέσουμε την επιρροή μας στα Βαλκάνια, το ενδεχόμενο δημιουργίας βιομηχανίας, την εύνοια των Αμερικανών και του ΝΑΤΟ, να συμμαχήσουμε με όλες τις αδύναμες αραβικές πλευρές αποξενώνοντας το Εβραϊκό λόμπυ, να χάσουμε την ευκαιρία να τεθούμε υπό την προστασία της Ρωσίας (αγωγός) , να ξεπουλάμε λιμάνια στους Κινέζους, να δεχόμαστε καθημερινά εναέριες παραβιάσεις από τους «φίλους γείτονες» που αποβιβάζονται ατιμώρητα στα νησιά μας (Ίμια), να χάνουμε το διπλωματικό πόλεμο απέναντι σε μία χούφτα ανθρώπων που έχουν επίπεδο ζωής, τεχνογνωσία και πολιτικό σύστημα από το μεσαίωνα, να καταναλώνουμε δανεικά για τις επόμενες τρεις γενιές ποζάροντας με άνεση έμπειρου life-styler, να εξυπηρετούμε ως αποδιοπομπαίος τράγος για το επερχόμενο παγκόσμιο κραχ και να μην έχουμε το δικαίωμα εξόρυξης φυσικού πλούτου στην αμφισβητούμενη ΑΟΖ μας (ας είναι καλά οι Κύπριοι που επιτέλους όρθωσαν ανάστημα).

Ναι αγαπητέ φίλε…όντως οι Εβραίοι και μόνο αυτοί φταίνε για όλες τις κατά συρροή στρατηγικές αποτυχίες των τελευταίων ετών και όχι το φτωχό μας το γκιαούρικο κεφάλι. Οι Εβραίοι και εγώ, αφού για άλλη μία Κυριακή παρασύρθηκα και το χρησιμοποίησα το ρημάδι αντί να δεχτώ πως εμείς δε φταίμε σε τίποτα για την κατάντια μας.

Βασίλης Αντωνάς

ΚΑΚ (Κοινωνία Αμοιβαίας Κολακείας)

Πέρασε και αυτό το καλοκαίρι και καιρός είναι να επανέλθουμε με ένα άρθρο σε ύφος –και ήθος- ελαφρύ και ψυχαγωγικό• και να ασχοληθούμε με ένα θέμα που έχουμε και στο παρελθόν αγγίξει και το οποίο συχνά αποτελεί –για εμένα τουλάχιστον- πηγή γέλιου και διασκέδασης: Τις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης.

Ώρες ώρες, έχω την αίσθηση πως είμαι ο τελευταίος άνθρωπος στον πλανήτη που δεν έχει προσωπικό προφίλ στο Facebook. Παρολαυτά, ο οργανισμός για τον οποίο εργάζομαι, διατηρεί εταιρικό προφίλ και έτσι έχω πρόσβαση σε πολλά από τα δρώμενα αυτού του παράξενου κόσμου.

Το πρώτο πράγμα το οποίο μου προκαλεί περιέργεια, είναι ο σωρός πληροφοριών για πρόσωπα και πράγματα τα οποία ουδεμία σχέση έχουν με εμάς και τις δραστηριότητές μας. Για κάποιο λόγο, παρελαύνουν μπροστά μου όλοι οι φίλοι των φίλων και οι…φίλοι τους.

Το δεύτερο πράγμα το οποίο με εντυπωσιάζει, είναι το ρεσιτάλ αμοιβαίας κολακείας που διαδραματίζεται μπροστά στα μάτια μου. (Εντάξει, το παραδέχομαι, ορισμένες φορές ενδίδω και μπορεί να κάνω 1-2 κλικ παραπάνω παρασυρμένος από ένα κράμα έκπληξης, αλλά και φυσικής περιέργειας).

Το ρεσιτάλ αυτό, το βρίσκω να λαμβάνει χώρα συνήθως κάτω από καλλιτεχνικές φωτογραφίες των χρηστών, τραβηγμένες πάντα σε ειδυλλιακά τοπία, σε «ανυποψίαστη» στιγμή. Είναι μάλιστα τόσο προσεγμένες, που θα μπορούσα να βάλω στοίχημα πως στις διακοπές τους, όλες και όλοι πήραν φέτος μαζί τους τον προσωπικό τους φωτογράφο.

Σαν ψυχολόγος, έχω έμφυτη την ανάγκη να εντοπίζω τις δομές των πραγμάτων και τη σειρά με την οποία συμβαίνουν. Έτσι, μπήκα στον κόπο να αναλύσω τη σειρά με την οποία γίνονται τα πράγματα στους διάλογους που συνοδεύουν αυτές τις φωτογραφίες. Και την παραθέτω παρακάτω, ούτως ώστε να μπορεί όποια και όποιος θέλει να την ακολουθεί ως εγχειρίδιο, δεδομένου του ότι , άνθρωποι είμαστε, μπορεί κάποια στιγμή να μπερδευτούμε.

Χάριν απλοποίησης, χρησιμοποιούμε παράδειγμα φύλου θηλυκού. Αντικαταστήστε όμως κατά βούληση.

Έχουμε και λέμε λοιπόν:

Βήμα 1: Όπως είπαμε, προσλαμβάνεις προσωπικό φωτογράφο (Ο τυπάκος που σε ακολουθεί με ομπρέλες, αντηλιακά, ψάθες, νερά κλπ. είναι μια χαρά αν δεν σου βρίσκεται ο Χέλμουτ Νιούτον)

Βήμα 2: Επιλέγεις ειδυλλιακό τοπίο (Και η παραλία στο χωριό σου μια χαρά είναι, που να τρέχεις τώρα στην Καραϊβική. Ας είναι καλά το Photoshop)

Βήμα 3: Επιλέγεις θέμα. Παράδειγμα: Προβληματισμένη Διανοούμενη Καλλονή Αγναντεύει το Απέραντο Γαλάζιο (εννοείται φορώντας το μπικίνι σου για να εξασφαλίσεις το μέγιστο δυνατό κοινό)

Βήμα 4: Ποζάρεις επιμελώς ατημέλητη και δήθεν χωρίς να γνωρίζεις πως η κάμερα σε σημαδεύει. Πολλές φορές. (Κάντο μέχρι να πιάσει, στις ψηφιακές μπορείς να τραβάς μέχρι να βαρεθείς ή να απελπιστεί εντελώς το άλλο σου μισό)

Βήμα 4: Τραβάς τουλάχιστον 300 φωτογραφίες. (Για να διαλέξεις αυτήν που «αναδεικνύει» τα στοιχεία που σε κάνουν μοναδική, ξέρεις εσύ)

Βήμα 4: Τρέχεις αμέσως να βρεις WI-FI και ποστάρεις (Αμέσως όμως. Αλλιώς πάρε ένα από αυτά τα μαραφέτια που έχουν παντού internet)

Βήμα 5: Περιμένεις υπομονετικά να σου γράψουν οι φίλες και οι φίλοι σου πως είσαι «μια θεά», «μια κούκλα», «θαύμα της φύσης». (Και διάφορα τέτοια συναφή)

Βήμα 6: Τους ευχαριστείς έναν έναν (νομίζω με αυτό τον τρόπο πολλαπλασιάζεται το κοινό που έχει πρόσβαση σε ένα τόσο σημαντικό γεγονός. Έχει να κάνει με αυτό το «ο φίλος του φίλου» που προαναφέραμε)

Βήμα 7: Όταν αρχίζει να ξεθυμαίνει λίγο τα πράγμα, το αναζωπυρώνεις προσποιούμενη μετριοφροσύνη ή ανταποδίδοντας τα κομπλιμέντα (αν θες να το τραβήξεις λίγο ακόμα, κάνε αυτά τα βήματα ξεχωριστά).

Βήμα 8: Απολαμβάνεις τα σχόλια που σε διαβεβαιώνουν πως εννοούν κάθε λέξη από αυτά που έγραψαν και επαναλαμβάνουν το πόσο «θεά» είσαι (αν είσαι τυχερή, εδώ θα προστεθούν και άλλοι στο θεατρικό)

Βήμα 9: Αυτό είναι το πιο σημαντικό, για να εξασφαλίσεις πως όλο αυτό θα επαναληφθεί την επόμενη φορά που χρειάζεσαι την «ντόπα» σου. Ανταπόδωσε τα κομπλιμέντα σε όλους. (Θυμήσου, όσο περισσότερη προσπάθεια βάλεις σε αυτό το στάδιο, τόσο καλύτερο επιτόκιο θα έχει η επένδυσή σου. Αν το ξεχάσεις, είσαι άξια της μοίρας σου)

Βήμα 10: Συμμετέχεις στην επανάληψη των βημάτων από το 5 και μετά, αυτή τη φορά για τις υπόλοιπες «κουκλάρες» που σου είπαν πως είσαι «πανέμορφη» (Θεωρητικά αν όλο αυτό γίνει σωστά, μπορεί να συνεχιστεί επ’ άπειρον χωρίς να χρειαστεί να ξεκινήσει καινούριος διάλογος. Πράγμα που ομολογουμένως είναι συγκεντρωτικά βολικό)

Καλή διασκέδαση και αν μπερδευτείς εμπιστεύσου αυτό το μικρό μεν αλάνθαστο δε εγχειρίδιο που ετοίμασα για εσένα, αποκλειστικά για εσένα μόνο. Επειδή είσαι μια μοναδική «θεά»!

ΚΑΛΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ*

*painting by Shilaimon

Γλυκέ μας Σταύρο

Κάθε μερικά χρόνια κάτι συμβαίνει στην έντεχνη Ελληνική μουσική σκηνή. Κάτι συνταρακτικό. Μεταξύ άλλων, πηγαίνοντας πίσω μισό αιώνα, θα συναντήσουμε αριστουργήματα όπως το Άξιον Εστί του Μίκη Θεοδωράκη (1964), Ο Δρόμος του Πλέσσα (1969), η Μικρά Ασία του Καλδάρα (1972), ο Σταυρός του Νότου του Μικρούτσικου (1979, σε ποίηση Νίκου Καββαδία), οι Γραμμές των Οριζόντων 10 χρόνια μετά και κάποιες δουλειές από καλλιτέχνες όπως οι Κατσιμίχα, οι Πυξ Λαξ και ελάχιστοι άλλοι τα τελευταία 20 χρόνια.

Κοινό χαρακτηριστικό των παραπάνω είναι, με εξαίρεση τις Γραμμές των Οριζόντων, πως τα τραγούδια ήταν πρώτες εκτελέσεις καθώς και καινοτόμα, σχεδόν «επαναστατικά» για την εποχή τους, είτε όσον αφορούσε στο στίχο και στη μουσική, είτε όσον αφορούσε στο ύφος και την ενορχήστρωση.

Τα τελευταία χρόνια, για πολλούς και διάφορους λόγους, τους οποίους μπορούμε να αναλύσουμε σε επόμενο άρθρο και οι οποίοι υποψιάζομαι και ελπίζω πως χάρη στην κρίση θα εξαλειφθούν, δεν είχαμε την τύχη να ακούσουμε κάτι εξαιρετικό, κάτι το οποίο να διεκδικήσει, να σηματοδοτήσει, να στιγματίσει ή και να δημιουργήσει τη δική του εποχή.

Ελλείψει λοιπόν μουσικών επαναστάσεων, ενδιαφέρον παρουσιάζει η διασκευαστική μετενσάρκωση παλιότερων ακουσμάτων, με πρωτοστάτη πολλές φορές το Γιώργο Νταλάρα (όπως για παράδειγμα η δουλειά που παρουσίασε το 2003 με έργα του Βασίλη Τσιτσάνη και φυσικά το κλασσικό πλέον 50 Χρόνια Ρεμπέτικο το 1988). Ο Νταλάρας, καλλιτέχνης που έχει συνδεθεί άμεσα με συνθέτες όπως οι Λοίζος, Καλδάρας και άλλοι μέγιστοι, δε ξεχνάει να μας θυμίζει.

Και έτσι το Σεπτέμβριο του 2008, μάζεψε μιά παρέα από μουσικούς μάγους στο Ηρώδειο και μας θύμισε γιατί ο Σταύρος Κουγιουμτζής είναι ήταν και θα είναι τόσο επίκαιρος όσο και διαχρονικός∙ τόσο κοινωνικός όσο και προσωπικός∙ τόσο λυρικός όσο και συνταρακτικός ∙ τόσο μελαγχολικός όσο και νοσταλγικός (με αυτό το τελευταίο να αγγίζει το όριο της ιδιοφυίας).

Η παρέα του, οι πιό διακριτικοί και άξιοι σύγχρονοι ερμηνευτές: Μελίνα Ασλανίδου (που μας ταξιδεύει ειδικά όταν κάνει δεύτερες, σε τραγούδια όπως το Όταν Ανθίζουν Πασχαλιές), Κώστας Μακεδόνας (που μεταδίδει και το τελευταίο γραμμάριο πληγωμένης περηφάνιας στο Κάποιο Άλλον Φίλησες), η Δέσποινα Ολυμπίου αλλά και η κόρη του Σταύρου Κουγιουμτζή, Μαρία, η οποία προσφέρει με μεστή αμεσότητα ερμηνείες σε αριστουργήματα του πατέρα της (με αποκορύφωμα το Θα ‘ταν 12 του Μάρτη). Μοναδική απουσία ίσως, από τους συνήθεις ύποπτους, ο Μπάσης, ο οποίος ενδεχομένως να κρίνεται ως πιό λαικός και «μεταλλικός» σε σχέση με τις συνθέσεις του Κουγιουμτζή. Όσο για την επιλογή των μουσικών, το αποτέλεσμα, το κελάηδισμα μάλλον, μιλάει από μόνο του.

Οι ενορχηστρώσεις, όπως πάντα όταν εποπτεύει ο Νταλάρας, αναδεικνύουν ακόμα περισσότερο και από τις πρώτες εκτελέσεις και κολακεύουν (αν μπορεί να ειπωθεί κάτι τέτοιο για μουσικές που είναι ήδη ονειρικές) τα τραγούδια και υπογραμμίζουν τις γλυκές ιδιομορφίες του μουσικοσυνθέτη Κουγιουμτζή (όπως οι εύστοχες μουσικές εκτονώσεις με «έβδομες», τα «γεμίσματα», οι εναλλαγές μινόρε-ματζόρε, αλλά και οι «ψαγμένες» εισαγωγές (για τους πιο τεχνικά κατηρτισμένους ανάμεσά σας).

Ανάμεσα σε πολλά άλλα, και εδώ οι νεότεροι από εσάς θα εκπλαγείτε με το πόσα από αυτά τα τραγούδια γνωρίζετε, θα ακούσετε το Οι Ελεύθεροι και Ωραίοι, Μ’ Έκοψαν με Χώρισαν στα Δυο (από τις κορυφαίες στιγμές του δίσκου), Ντίλαν Τόμας, Το Πουκάμισο το Θαλασσί, το Μη μου Θυμώνεις Μάτια μου και πολλά άλλα.

Για εμένα το Ο Γιώργος Νταλάρας Τραγουδάει Σταύρο Κουγιουμτζή, είναι η κορυφαία στιγμή στα Ελληνικά μουσικά δρώμενα τα τελευταία 10 τουλάχιστον χρόνια. Ελπίζω να μη χρειαστεί να περιμένουμε πάλι τόσο και ταυτόχρονα να ακούσουμε κάτι καινούργιο που να είναι εξίσου καλό με τα παλιά μας. Κάτι που ισχύει και για τα περισσότερα πράγματα στη χώρα μας αυτή τη στιγμή. Ή αν δεν μπορούμε να καινοτομήσουμε, τουλάχιστον ας κοιτάξουμε πίσω…όλο και κάτι θα βρούμε που ενδεχόμενος μπορούμε με τη φροντίδα μας να το κάνουμε ακόμα καλύτερο. Και αυτό, πολλές φορές και ειδικά σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, μπορεί να είναι αρκετό.

Βασίλης Αντωνάς
Εφημερίδα Κηφισιά 2011

Κριτές και Θύματα: Η Σφραγίδα και η Παγίδα

Θυμάμαι πριν πολλά χρόνια, σίγουρα πάνω από δέκα, όταν ήμουν ακόμα κάτοικος Μεγάλης Βρετανίας, να παίρνει το μάτι μου κατ’ επανάληψη ένα παράξενο φαινόμενο: Άνθρωποι, τρεις ή τέσσερις, να κάθονται πίσω από ένα τραπέζι και να κοιτούν αυστηρά, εξεταστικά κάποιον καλλιτέχνη, ο οποίος έδινε μία σύντομη παράσταση μπροστά τους. Γύρω υπήρχε κοινό, ενθουσιασμένο που χειροκροτούσε, σφύριζε και πότε ζητωκραύγαζε πότε αποδοκίμαζε. Στο τέλος της παράστασης, τις περισσότερες φορές οι άνθρωποι πίσω από το τραπέζι προσέβαλλαν με εφευρετικότητα την συνήθως μέτρια έως τραγελαφική παράσταση και απέρριπταν τον εκάστοτε καλλιτέχνη από τη συνέχεια του θεσμού. Κάποιες άλλες, λιγότερες φορές, εξέφραζαν επιτηδευμένα θαυμασμό και χρησιμοποιούσαν απόλυτες εκφράσεις και κλισέ (όπως «ποτέ δεν έχω συγκινηθεί τόσο πολύ» ή «το μέλλον σου ανήκει»), οι οποίες ομολογουμένως δεν συγκρίνονταν σε φαντασία και δημιουργικότητα με τις προσβολές που είχαν εκστομίσει προς κάποιον άλλον διαγωνιζόμενο πριν λίγα λεπτά.


Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, δύο πράγματα παρέμεναν πανομοιότυπα, επαναλαμβανόμενα και αναλλοίωτα: Η έκφραση αγωνίας η οποία συχνά άγγιζε το φόβο ή και τον τρόμο ακόμα, στα πρόσωπα των καλλιτεχνών και η οποία κατέληγε είτε σε χαρά και ανακούφιση είτε σε θυμό, θλίψη και απογοήτευση, ανάλογα με το τι είπαν τα ανθρωπάκια πίσω από το τραπέζι στο τέλος της παράστασης. Όσον αφορά τα ανθρωπάκια πίσω από το τραπέζι, αυτό που παρέμενε αναλλοίωτο ήταν μία μεγαλοπρεπής αίσθηση «αυτό-σημασίας» (και συγχωρήστε την απευθείας μετάφραση από την Αγγλική του self-importance) η οποία ενίοτε καλύπτονταν πίσω από μία αυτάρεσκη παράθεση αναλυτικών (και σχεδόν πάντα ελλιπών και άσχετων) γνώσεων γύρω από το αντικείμενο του διαγωνισμού είτε από μία προσποιητή αίσθηση ταπεινοφροσύνης όταν ο διαγωνιζόμενος τους είχε αφήσει «πραγματικά» άναυδους με τη μεγαλειώδη απόδοσή του.

Όπως σίγουρα θα έχετε ήδη καταλάβει, οι παραπάνω Καφκικές, δοκιμασίες καλλιτεχνών (auditions) οι οποίες περισσότερο θυμίζουν Ρωμαϊκή αρένα (με τα ανθρωπάκια σε ρόλο μικρού Καίσαρα, που με τον αντίχειρα θα αποφασίσει τη μοίρα του μονομάχου), έχουν εδώ και πολλά χρόνια φτάσει και στη χώρα μας. Όπως με όλα τα πράγματα τα οποία εισάγουμε (ελλείψει διάθεσης για δικές μας δημιουργίες αλλά και καθοδηγούμενοι σταθερά και αδιαμαρτύρητα από εξωτερικούς παράγοντες προς μία συμφέρουσα για όλους πλην ημών κλωνοποίηση), έχουμε μεγιστοποιήσει τα αρνητικά και έχουμε αγνοήσει πλήρως οποιαδήποτε θετικά. Με λίγα λόγια επαναλαμβάνουμε την κοινωνικοπολιτική μας έφεση των τελευταίων τριάντα ετών, η οποία συμπεριλαμβάνει δυτικού τύπου κατανάλωση και life style και Αφρικανικού τύπου παραγωγικότητα.

Το γεγονός πως τα περισσότερα από τα ανθρωπάκια που αξιολογούν, δεν έχουν την παραμικρή ιδέα για το πώς να αναπαράξουν αυτό το οποίο βλέπουν, δε φαίνεται να ταράζει κανέναν. Έτσι έχουμε για παράδειγμα κριτές χορού, τραγουδιού και μουσικής οι οποίοι αντίστοιχα δεν μπορούν να βάλουν το ένα πόδι μπροστά από το άλλο, έχουν εύρος φωνητικής οκτάβας τρεις νότες (αυτό ισχύει και για κάποιους «επαγγελματίες» τραγουδιστές που κάθονται που και που πίσω από το τραπέζι που είναι οι «γνωρίζοντες») και που δεν έχουν «πιάσει» μια φορά στη ζωή τους μια χορδή ή ένα πλήκτρο.



Στηριζόμαστε για καλλιτεχνική τεχνογνωσία και κριτική σε «Μουσικούς Παραγωγούς» (ο βαρύνων ορισμός για αυτόν που αλλάζει δισκάκια σε ραδιοφωνική εκπομπή), εκδότες περιοδικών Life Style (ο βαρύνων ορισμός για όσους είπαν σε τρεις γενιές τι χρώμα προβιά πρέπει να φοράνε ανά εποχή για να είναι “in”), υπεύθυνους Δημοσίων Σχέσεων (ο βαρύνων ορισμός για ξανθιές που πάνε σε party και είναι φιλικές με διάφορους «παράγοντες») και διάφορους άλλους άσχετους, να αξιολογούν δημοσίως τα νεαρά βλαστάρια, που πηγή έμπνευσής τους έχουν τα τελευταία τριάντα χρόνια (τα οποία περιγράψαμε παραπάνω) και που απεγνωσμένα ψάχνουν κάποιον να τους δανείσει ταυτότητα και να τους πιστοποιήσει με κάποια αξία.

Και έτσι αγαπητοί συμπατριώτες, με μια ανάσα, περάσαμε από την μπουάτ του Λοΐζου και της Χαρούλας, την Αθήνα του Σεφέρη και του Ελύτη, τα πεντάγραμμα του Μίκη και του Μάνου, τους στίχους του Γκάτσου και του Παπαδόπουλου στο σήμερα. Να ζητάμε πιστοποίηση της ταυτότητας μας δημόσια από διάφορους πυγμαίους, που η συνδρομή τους στο δημόσιο βίο είναι το «ύφος και η σοφία, στη μικρή πλατεία».

Ίσως να είναι καιρός να αναλογιστούμε βαθύτερα το μερίδιο ευθύνης που αναλογεί στον καθένα μας ατομικά, για τη συντήρηση όλου αυτού του θιάσου. Δεν μπορεί να φταίνε μόνο οι άλλοι που ανατρέπονται τα όνειρά μας (όπως ο Σεφέρης υπονοεί στο ποίημά του «Άρνηση»). Ίσως τελικά η κυριότερη ευθύνη να βαραίνει εμάς (όπως ο Θεοδωράκης προφητικά εννόησε, αφαιρώντας καίρια μία άνω τελεία, στον τρίτο στίχο της τρίτης στροφής όταν μελοποίησε την «Άρνηση»)

Στο περιγιάλι το κρυφό

κι άσπρο σαν περιστέρι

διψάσαμε το μεσημέρι•

μα το νερό γλυφό.

Πάνω στην άμμο την ξανθή

γράψαμε τ’ όνομά της•

ωραία που φύσηξεν ο μπάτης

και σβύστηκε η γραφή.

Mε τι καρδιά, με τι πνοή,

τι πόθους και τι πάθος,

πήραμε τη ζωή μας(•) λάθος!

κι αλλάξαμε ζωή.

Καληνύχτα Ελλάδα. Ελπίζω το πρωί να ορίζεις εσύ την ταυτότητα σου ξανά.

Βασίλης Αντωνάς (Εφημερίδα Κηφισιά, 2011)

Αν εκ Πλήρωσης Εγγύτης, εξ’ Έκνομής Ηδονής

Ο άνθρωπος καθρεφτίζει τη φύση: Τα μαγνητικά πεδία μας υποδεικνύουν πόσο δύσκολο είναι να μείνουν χώρια στοιχεία φτιαγμένα για να είναι μαζί• οι σεισμοί μας υπενθυμίζουν πως κάποτε είναι καιρός για ανακατατάξεις• η βαρύτητα φροντίζει να μένουν –τα βασικά τουλάχιστον- στη θέση τους• τα ηφαίστεια μας ενημερώνουν πως δε χρειάζεται να βλέπουμε τις τεκτονικές πλάκες για να βιώσουμε τις αποφάσεις τους. Και ούτω καθεξής.

Υπάρχουν όμως και λιγότερο δραματικά φαινόμενα, εξίσου αναπόφευκτα μεν πολύ πιο σταθερά δε. Ένα από αυτά, είναι η εναλλαγή της μέρας με τη νύχτα. Υπεύθυνος για αυτή την σταθερή αλλαγή, είναι ο Ήλιος. Για την ακρίβεια, η σχέση που έχει αναπτύξει με τη Γη μας ο Ήλιος, η οποία εξασφαλίζει και κάποια άλλα πλεονεκτήματα.

Όλοι γνωρίζουμε πως ο πλανήτης μας εξαρτάται απόλυτα από τον Ήλιο. Σχεδόν όλη μας η ενέργεια εξασφαλίζεται μέσω αυτής της σχέσης. Είναι μία όμορφη, σταθερή σχέση, ζεστή και παρόλο που εγκυμονεί κάποιους κινδύνους, κυρίως λόγω της δικής μας απρόσεκτης διαχείρισης, νομίζω όλοι θα συμφωνούσαμε πως ένας –μεταφορικός- ήλιος στης ζωή μας, είναι πάντα ευπρόσδεκτος, τουλάχιστον όσο ευπρόσδεκτη είναι και μία βόλτα στη λιακάδα.

Με τη δύση του Ήλιου, τις περισσότερες φορές κάνει την εμφάνιση του ένας δεύτερος «εραστής» του πλανήτη μας: Η σελήνη. Η Γη μας χρειάζεται πολύ λιγότερο τη Σελήνη υποθέτω. Πολλοί θα μπορούσαν να πουν, πως η βασική της αρμοδιότητα είναι να ρυθμίζει τις….παλίρροιες. Μερικοί θα ισχυριζόντουσαν πως μπορεί και να μας οδηγήσει στη τρέλα (σεληνιασμός), αυτό όμως δεν είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο. Το σίγουρο είναι πως η παρουσία της είναι λιγότερο λαμπερή και υπό το αχνό, κιτρινωπό συνήθως φώς της, συμβαίνουν πολύ διαφορετικά πράγματα από ότι κατά τη διάρκεια της μέρας. Ένα άλλο χαρακτηριστικό του φεγγαριού, είναι πως η τύχη τα έφερε έτσι, ώστε να βλέπουμε πάντα την ίδια πλευρά του (εξού και «η σκοτεινή πλευρά της σελήνης»). Για έναν χαρακτήρα που εμφανίζεται μόνο στα σκοτάδια, αυτό αποτελεί υπόδειγμα σταθερότητας αλλά όχι ακεραιότητας, μια και πανσέληνο έχουμε μόνο μια φορά το μήνα.

Μερικές φορές, η σελήνη, κατορθώνει και να μπει ανάμεσα στη Γη και τον Ήλιο, προκαλώντας τη γνωστή σε όλους μας έκλειψη, η οποία πολλές φορές είναι και ολική. Παρόλο που το φαινόμενο αυτό δε συμβαίνει πολύ συχνά (η τελευταία φορά ήταν το 2010 και πιό πριν το 1999, αν και μικρότερες εκλείψεις συμβαίνουν συχνότερα), εμπεριέχει ένα σημαντικό στοιχείο: Η σελήνη παρεμβάλλεται ανάμεσα στον ήλιο και τη γη, κατά τη διάρκεια της ημέρας, προκαλώντας έκλειψη ηλίου (δηλαδή την απουσία ή και εγκατάλειψη του παντοδύναμου άστρου) εν μέσω της κυριαρχίας του.

Η διαφορά μεγέθους μεταξύ του Ήλιου και της Σελήνης, κάνει αυτή τη μάχη να φαντάζει ως επανάληψη αυτού που διαδραματίστηκε μεταξύ του Δαβίδ και του Γολιάθ. Ένας από τους –πολλούς- λόγους που αυτό συμβαίνει, ο οποίος όμως για εμένα είναι αλληγορικά ο πιο σημαντικός, είναι η απόσταση: Ο Ήλιος, παρόλη τη δύναμη τη μεγαλοπρέπεια και τα οφέλη που προσφέρει στη γη μας, δε θα καταφέρει να έρθει ποτέ τόσο κοντά όσο οι δύο νυχτόβιοι εραστές. Ως εκ τούτου, η εγγύτητα της Γης με το Φεγγάρι, είναι προϋπόθεση για την επισκίαση του ογκώδους μεν μακρινού δε Ήλιου. Και ως εκ τούτου η συμμετοχή της για την ολοκλήρωση της έκλειψης, ουσιαστική και εκούσια.

Με μαθηματική ακρίβεια, είναι βέβαια πως οι εκλείψεις θα συνεχιστούν. Και τότε το καλύτερο που έχετε να κάνετε, είναι να βρεθείτε κάπου αναπαυτικά για να απολαύσετε το θέαμα• ιδανικά, καθισμένοι πάνω σε βρεγμένη Γη την ώρα που απολαμβάνει φιλήδονα, ανυπόμονα, αχόρταγα και πιθανώς ενοχικά το σκοτεινό, ολοκληρωτικό χάδι του εισβολέα που αφήνει και θα αφήνει πιο κοντά από όλους τους άλλους• και το οποίο ποτέ δεν κρατάει –και δεν «κρατάει»- αρκετά.



Η εκπλήρωσις της έκνομής των ηδονής

έγινεν. Απ' το στρώμα σηκωθήκαν,

και βιαστικά ντύνονται χωρίς να μιλούν.

Βγαίνουνε χωριστά, κρυφά απ' το σπίτι• και καθώς

βαδίζουνε κάπως ανήσυχα στον δρόμο, μοιάζει

σαν να υποψιάζονται που κάτι επάνω των προδίδει

σε τι είδους κλίνην έπεσαν προ ολίγου.

Πλην του τεχνίτου πώς εκέρδισε η ζωή.

Αύριο, μεθαύριο, ή μετά χρόνια θα γραφούν

οι στίχ' οι δυνατοί που εδώ ήταν η αρχή των.

(Καβάφης 1919-1933,  Η Αρχή των, Vol.1: 144)

Painting by: Paul Gauguin

Β.Α.

Φόβος ο Κυρίαρχος

Οι περισσότεροι από εμάς, πιστεύουμε πως ο φόβος είναι ένα συναίσθημα, μία συνειδητή αντίδραση σε στιγμές, γεγονότα και διλήμματα. Ο φόβος όμως είναι κάτι πολύ μεγαλύτερο και αν και εξυπηρετεί στην επιβίωση και αυτοπροστασία μας, ταυτόχρονα επηρεάζει την πορεία της ζωής μας σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι φανταζόμαστε.

Καταρχάς, χρήσιμο είναι να αντιληφθούμε πως ο φόβος εκφράζεται στο πλαίσιο μίας ευρύτατης κλίμακας που μπορεί να ξεκινάει από τον στιγμιαίο τρόμο που κατακλύζει το κορμί μας μπροστά από έναν ορατό, άμεσο και φυσικό κίνδυνο (ένα ατύχημα για παράδειγμα), και να φτάνει μέχρι μία φοβική στάση ζωής, η οποία διακριτικά, αργά, σταθερά και ενδεχομένως υποσυνείδητα μπορεί να καθορίσει τις περισσότερες και σημαντικότερες επιλογές στη ζωή μας: Από την επαγγελματική και ερωτική πορεία μέχρι τη γεωγραφική και οικογενειακή κατάληξη.

Μία φοβική στάση ζωής, είναι ενδεχομένως ο μεγαλύτερος περιορισμός στον οποίο κάποιος μπορεί να εγκλωβιστεί. Η εξίσωση που παράγει η ψυχή είναι τόσο απλή όσο και δαιμονική: Να φροντίσουμε για την επιβίωσή μας, κάνοντας πάντα επιλογές που περιορίζουν τις πιθανότητες απώλειας και διασφαλίζουν την ομαλή πορεία των πραγμάτων. Εύκολα γίνεται αντιληπτό, πως αυτού του είδους η προσέγγιση, υπαγορεύεται από τις φοβίες μας και όχι τις επιθυμίες μας• και κάπου εκεί δημιουργείται ένα ερώτημα, που ίσως αξίζει να προηγείται των επιλογών μας: Κάνω αυτό που πραγματικά θέλω, ή αυτό που με τρομάζει λιγότερο;

Κάποιοι ίσως επιλέξουν να αποφύγουν τέτοιου είδους ερωτήματα, είτε επειδή έχουν συμβιβαστεί είτε επειδή αισθάνονται πως είναι πλέον πολύ αργά για να αλλάξουν οτιδήποτε. Για όσους δεν ανήκουν στις παραπάνω κατηγορίες, μία περαιτέρω εξερεύνηση και ενδεχομένως αναπλαισίωση της στάσης τους, να αποβεί απελευθερωτική, λυτρωτική κα αναζωογονητική• γιατί ποτέ δεν είναι αργά να κοιτάξουμε τη ζωή στα μάτια και να διεκδικήσουμε αυτό που πραγματικά θέλουμε και όχι αυτό που μας τρομάζει λιγότερο.

Βασίλης Αντωνάς
Εφημερίδα Κηφισιά 2011

Ψυχοθεραπεία: Οδηγίες Χρήσεως

Έχοντας περάσει πλέον στο δεύτερο αιώνα ζωής, η επιστημονική τέχνη της Ψυχοθεραπείας, έχει διεισδύσει πλέον για τα καλά στη ζωή μας και βοηθάει καθημερινά χιλιάδες συνανθρώπους μας να επιλύσουν θέματα που τους βασανίζουν ή να βρουν νόημα στη ζωή τους. Παρόλαυτα, εξακολουθούν να υπάρχουν ακόμα παρεξηγήσεις, ημιμάθεια και κάποιες άτοπες συγκρίσεις με νεοεισερχόμενα επαγγέλματα, οι οποίες καλό είναι σταδιακά να επιλύονται και να αποσαφηνίζονται, προς όφελος πρωτίστως του θεραπευόμενου.

Τι

Αφήνοντας κατά μέρους την ιστορική διαδρομή, οποία θα μας παρέπεμπε σε πιονέρους του χώρου, όπως ο Φρόιντ και ο Γιουνγκ, αλλά ελάχιστα θα εξυπηρετούσε το σκοπό αυτού του άρθρου, θα επιχειρήσω να παραθέσω έναν απλό και σύντομο ορισμό της –ατομικής-Ψυχοθεραπείας:

Ψυχοθεραπεία είναι η διαδικασία και επί πληρωμή υπηρεσία, μέσω της οποίας θεραπευτής και θεραπευόμενος, συνεργάζονται συζητώντας, στο πλαίσιο προκαθορισμένων σε χώρο, χρόνο και διάρκεια συναντήσεων, με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής ή/και την επίλυση προβλημάτων ή/και την αντιμετώπιση προκλήσεων του θεραπευόμενου.

Εναλλακτικά θα συναντήσουμε ερμηνείες οι οποίες παραλείπουν να αναφερθούν σε θέματα βελτίωσης (παρά μόνο επικεντρώνονται στην επίλυση προβλημάτων). Θεωρώ όμως, ότι εξυπακούεται πως η επίλυση προβλημάτων, βελτιώνει την ποιότητα ζωής. Επιπροσθέτως, κάποιες ερμηνείες, αναφέρονται στον θεραπευόμενο ως «ψυχικά άρρωστο άτομο». Τέτοιου είδους προσεγγίσεις όμως έχουν εκλείψει δραστικά. Ούτως ή άλλως, περιστατικά βαριάς παθολογίας, αντιμετωπίζονται από ψυχιάτρους, οι οποίοι συνήθως συνοδεύουν την αγωγή τους με φάρμακα.

Ποιος

Η ψυχοθεραπεία παρέχεται από ψυχίατρους και ψυχολόγους. Είναι σημαντικό να σημειωθεί πως αποτελεί αυτόνομη και ξεχωριστή μετεκπαίδευση, ελάχιστης διάρκειας 4 ετών με προϋποθέσεις την προσωπική θεραπεία του ειδικού κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσής του (τουλάχιστον) και την εποπτεία του από συνάδελφο ή συνάδελφους κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης αλλά και της άσκησής του. Ως εκ τούτου, ένα απλό πτυχίο ψυχολογίας ή και ψυχιατρικής δεν αποτελεί επαρκές εφόδιο για την άσκηση του επαγγέλματος. Παρεμφερή επαγγέλματα αποτελούν η συμβουλευτική ή η κλινική συμβουλευτική και κλινική ψυχολογία. Νεοεισερχόμενα επιτηδεύματα όπως το life coaching, τα οποία έχουν αρχίσει να κάνουν την εμφάνισή τους στην Αθήνα, ουδεμία σχέση έχουν με την ψυχοθεραπεία, ειδικά εφόσον η σχετική εκπαίδευση σπανίως ξεπερνάει το ένα έτος. Εν ολίγης, σημαντικό είναι να υπάρχει σαφήνεια όσον αφορά στην εκπαίδευση του ειδικού.

Πότε

Οποιοσδήποτε μπορεί να ξεκινήσει θεραπεία οποιαδήποτε στιγμή, φτάνει να έχει διάθεση να καταλάβει των εαυτό του, να βελτιώσει τη ζωή και τις σχέσεις του ή φυσικά να ξεπεράσει μία δύσκολη συγκυρία όπως κατάθλιψη, χωρισμός, άγχος, πένθος κλπ.



Πως


Έχοντας εδραιώσει λοιπόν τις βασικές παραμέτρους μέσω του ορισμού μας, αξίζει να σημειώσουμε πως υπάρχουν διάφορες προσεγγίσεις και σχολές ψυχοθεραπείας, με τις κυριότερες 5 να είναι η Ψυχαναλυτική, η Ανθρωποκεντρική, Η Γνωσιακή-Συμπεριφοριστική η Συστημική και η Εκλεκτική.

Η Ψυχαναλυτική προσέγγιση, η οποία είναι και η αρχαιότερη όλων, εξερευνά σε βάθος γεγονότα και σχέσεις στο παρελθόν του θεραπευόμενου, γυρεύοντας επαναλαμβανόμενες, αντιπαραγωγικές δομές, ενώ ο αναλυτής ενημερώνει τον θεραπευόμενο για τις παρατηρήσεις του. Ταυτόχρονα ο αναλυτής, ερμηνεύει και προσφέρει ανατροφοδότηση στον θεραπευόμενο (ο οποίος για λόγους παράδοσης κυρίως πλέον ονομάζεται «ασθενής», λόγω του ότι οι πρώτοι ψυχοθεραπευτές ήταν ψυχίατροι), βάσει της σχέσης που αναπτύσσεται μεταξύ τους. Η προσέγγιση αυτή έχει και τη μεγαλύτερη διάρκεια, λόγω του ότι χρειάζεται χρόνος μέχρι να αναπτυχθούν οι απαραίτητες προϋποθέσεις, για να μπορέσει ο ασθενής να φερθεί εντός του θεραπευτικού πλαισίου, όπως φέρεται και στην καθημερινότητα του. Πλεονέκτημα αυτής της προσέγγισης είναι φυσικά το βάθος της παρέμβασης και μειονέκτημα ενδεχομένως η δέσμευση σε χρόνο που απαιτείται.

Η Ανθρωποκεντρική προσέγγιση αντιμετωπίζει θεραπευτή και θεραπευόμενο («πελάτη» όπως τον αποκαλούν οι Ανθρωποκεντρικοί θεραπευτές), μέσα σε ένα πλαίσιο ισότητας και αμεσότητας και ενώ το παρελθόν δεν αγνοείται, εστιάζουν στο εδώ και τώρα. Η σχέση μεταξύ του θεραπευτή και του πελάτη έχει και εδώ βαρύνουσα σημασία και ο θεραπευτής είναι κάπως πιο παρεμβατικός από ότι οι ψυχαναλυτικοί συνάδελφοί του. Η διάρκεια είναι μικρότερη καθώς και η συχνότητα των επισκέψεων, που στις ψυχαναλυτικές προσεγγίσεις φτάνει και τις πέντε φορές την εβδομάδα.


Η Γνωσιακή-Συμπεριφοριστική θεραπεία, ασχολείται όπως προδίδει και ο τίτλος με τη συμπεριφορά και μπορεί να βοηθήσει άμεσα με θέματα όπως οι φοβίες, η διακοπή καπνίσματος και τα λοιπά. Η σχέση με τον θεραπευτή δεν έχει την ίδια βαρύτητα με την Ψυχαναλυτική και Ανθρωποκεντρική προσέγγιση και μέθοδοι και τεχνικές έχουν την τιμητική τους. Το πλεονέκτημα είναι σαφώς η αμεσότητα και η σχετικά μικρή διάρκεια, θα τολμούσα να γράψω όμως πως για σοβαρότερα θέματα και πιο βαθειά εξερεύνηση, ίσως είναι κάπως επιφανειακή.

Η Συστημική προσέγγιση αντιμετωπίζει τον θεραπευόμενο ως μέλος του συνόλου (του συστήματος) και ως εκ τούτου είναι και η πιο διαδεδομένη για ομαδική θεραπεία, οικογενειακή θεραπεία και θεραπεία ζευγαριών. Ο θεραπευόμενος ανακαλύπτει περισσότερα για το ρόλο του εντός του συστήματος και εντοπίζοντας τα μειονεκτήματα και πλεονεκτήματα που αυτός του προσφέρει, επιλέγει τι θα αλλάξει και τι θα κρατήσει. Ειδικότερα εντός των ομάδων, μπορεί κάποιος να ανακαλύψει πολλά για τον εαυτό του, με το να επαναλάβει πάγιες συμπεριφορές.

Η Εκλεκτική σχολή, είναι η ταχύτερα αναπτυσσόμενη αυτή τη στιγμή και μάλλον όχι άδικα εφόσον συνδυάζει στοιχεία, μεθόδους και γνώση από διάφορες σχολές. Αυτό έχει ως κατάληξη έναν ιδιαίτερα ευέλικτο θεραπευτή, ο οποίος μπορεί να προσαρμόσει την προσέγγισή του ανάλογα με το ποιόν έχει απέναντί του. Ταυτόχρονα φυσικά, συνήθως δεν δύναται να κατέχει καμία στο ίδιο βάθος με τους εξειδικευμένους συνάδελφους του, εκτός βέβαια αν η εκλεκτική του εκπαίδευση έχει επακολουθήσει της εξειδίκευσής του (πράγμα αρκετά διαδεδομένο).

Μύθος και Πραγματικότητα

Η κυριότερη παρεξήγηση σχετικά με την Ψυχοθεραπεία είναι πως επικεντρώνεται σε λάθη του παρελθόντος και αγνοεί τις ευκαιρίες του μέλλοντος. Μία τέτοιου είδους τοποθέτηση πηγάζει κυρίως από άγνοια αλλά φυσικά και από άτομα που είχαν μία αρνητική θεραπευτική εμπειρία. Κάτι τέτοιο είναι αρκετά φυσιολογικό, δεδομένου του πως σε όλα τα επαγγέλματα υπάρχουν καλοί και κακοί επαγγελματίες αλλά και του ότι δεν μπορεί πάντα ο θεραπευτής να ταιριάζει με όλους τους θεραπευόμενους. Η απλή πραγματικότητα είναι πως είμαστε όλοι προϊόντα του παρελθόντος και των εμπειριών μας, οι οποίες και καθορίζουν τη δομή και την ποιότητα της ζωής μας και της καθημερινότητάς μας. Ως εκ τούτου, μία ιστορική κατανόηση του ποιοί είμαστε και γιατί, αποτελεί το κλειδί για τη βελτίωση και την ευτυχία μας. Είναι τόσο απλό.

Κριτήρια Επιλογής Θεραπευτή

Το παραπάνω κείμενο παρέχει αρκετές πληροφορίες για να ενημερωθεί ο υποψήφιος θεραπευόμενος. Κανένα όμως κείμενο δε μπορεί να προσφέρει τις πληροφορίες που θα πάρουμε μέσα από την προσωπική επαφή. Δεδομένου λοιπόν του ότι ο σημαντικότερος παράγοντας για την πορεία μίας Ψυχοθεραπείας, είναι η ποιότητα της Ψυχοθεραπευτικής σχέσης, μία επίσκεψη αρκεί για να απαντηθούν οι περισσότερες απορίες μας.

Βασίλης Αντωνάς
Εφημερίδα Κηφισιά 2011

(Painting by Emile Bernard: Autoportrait Symbolique 1891)