Στο τζάμι του αυτοκινήτου μου, με περίμενε ένα ενδιαφέρον μήνυμα σήμερα το πρωί, στη μορφή δισέλιδου εκκλησιαστικού έντυπου. Παρουσίαζε το θέμα της συγχωρητικότητας, αναφερόμενο σε τοποθετήσεις του ιερού Χρυσόστομου. Παρακάμπτοντας τα κομμάτια τα οποία δεν κατανοώ απολύτως (όπως για παράδειγμα το πώς το να συγχωρούμε και να δεχόμαστε συγχώρεση είναι «ξεκάθαρη απαίτηση του Θεού»), έφτασα στο σημείο το οποίο με ενδιέφερε περισσότερο, και ως ψυχοθεραπευτή και ως οργανωτικό σύμβουλο. Το σημείο αυτό, αναφερόταν στις προϋποθέσεις και τις συνέπειες της συγχώρεσης. Παραβλέποντας τα κομμάτια περί "ατελούς φύσης, ενοχής και αμαρτίας", κατέληξα σε αποφθέγματα, τα οποία παρατιθέμενα σε μορφή καθοδηγητικής αρχής, μπορούν να αποβούν χρήσιμα για όλους μας:
«…κάποιες φορές υποκαθιστούμε τη συγχώρεση με τη περιφρόνηση και την κρυμμένη εχθρότητα. Κάποιες άλλες φορές, θέτουμε στη συγγνώμη μας όρια και προϋποθέσεις, κρατούμενα και υπολογισμούς».
Σαν ψυχοθεραπευτής, στο παραπάνω αναγνώρισα το φαινόμενο της παθητικής επιθετικότητας συνδυασμένο με την ανάγκη αυτοδίκαιης κατάληψης ηθικής υπεροπλίας. Όπως σαφέστατα υπονοεί και το κείμενο, δε πρόκειται περί συγχώρεσης αλλά περί εκδίκησης με το πλεονέκτημα του «φαίνεσθαι». Το φαινόμενο αυτό το συναντάμε συχνά σε δυαδικές σχέσεις, όπου το λάθος του ενός δίνει το δικαίωμα της παρατεταμένης ομηρίας στον έναν και την υποχρέωση της συναισθηματικής υποδούλωσης στον άλλον.
Σαφώς πιο αισιόδοξο, το επόμενο μήνυμα αναφέρει: «Η συγχωρητικότητα είναι η πληγωμένη αγάπη που δίνει πάντα ευκαιρίες για μία καινούργια αρχή».
Ομολογώ πως διατηρώ και επαγγελματικά και προσωπικά κυνική και επιφυλακτική στάση σε σχέση με τη χρησιμότητα της «συγγνώμης». Αρχικά ενίσταμαι στη ταπείνωση που πρέπει να υποστεί ο ένοχος. Ταυτόχρονα όμως, αδυνατώ ως επί το πλείστον να αντιληφθώ τι θα αλλάξει από το λάθος ή από το κακό που έχει γίνει και έτσι επικεντρώνομαι περισσότερο στο αντικείμενο της βελτίωσης μέσα από τη κατανόηση του τι έχουμε κάνει λάθος. Σε επιχειρησιακό επίπεδο, αυτό βασίζεται στους πυλώνες της ανατροφοδότηση, της βελτίωσης της αποδοτικότητας και της θέσπισης κοινού στόχου και οράματος. Ο συγγραφέας όμως, εδώ μας αποκαλύπτει και μία ακόμα, σχεδόν συνταρακτική διάσταση του θέματος, που δεν είναι άλλη από την εδραίωση σχέσεων εμπιστοσύνης. Η συγχώρεση λοιπόν, για να το θέσω με πεζούς όρους που εγώ καταλαβαίνω καλύτερα, δρα και ως ανανέωση συμβολαίου.
Πλούσιo λοιπόν σε μηνύματα , παρόλο το μικρό του μεγέθους του το δισέλιδο αυτό έντυπο. Από όλα αυτά όμως, εμένα κάτι μου λείπει. Στις προϋποθέσεις και τις συνέπειες θα είχα τη ψυχαναλυτική επιθυμία (ίσως και απαίτηση) να αφιερωνόταν και λίγος χώρος για τα κίνητρα. Αυτό ελπίζω να μας δοθεί η ευκαιρία να το κάνουμε σε μελλοντικό άρθρο, ούτως ώστε να επιχειρήσουμε μία πιο εμπεριστατωμένη προσέγγιση σε ένα θέμα το οποίο τελικά είναι πολύ μεγαλύτερο από ότι φαντάζει στις μέρες μας.
Βασίλης Αντωνάς
Εφημερίδα Κηφισιά 2010
